Informatie van het RIVM over de Meningokokkenziekte
Contact
- 010-4651062
- 010-4651062 (optie 1)
Meningokokken ACWY-vaccinatie
Meningokokkenziekte is een verzamelnaam voor ziekten die worden veroorzaakt door een bacterie, de meningokok. Deze bacterie kan ernstige ziektebeelden veroorzaken, zoals bloedvergiftiging of hersenvliesontsteking. Sinds 2015 is er een toename van mensen die ziek worden van meningokokken W. Daarom start het RIVM met een vaccinatie voor peuters en jongeren die beschermt tegen de typen A, C, W en Y.
Deel dit niet met je vrienden 
ACWY-vaccinatie voor jongeren
Vanaf 1 oktober 2018 krijgen jongeren een uitnodiging voor een meningokokken ACWY-vaccinatie. Het gaat dan om jongeren die tussen 1 mei en 31 december 14 jaar worden. In 2019 worden zo'n 650.000 jongeren extra opgeroepen om zich te laten inenten. Het gaat om alle jongeren tussen de 14 en 18 jaar die geboren zijn na 1 januari 2001 en voor mei 2004. Meer informatie vindt u in op de speciale website over de meningokokkenprik bij jongeren.
ACWY-vaccinatie voor peuters
Het vaccin tegen meningokokken ACWY is sinds 1 mei 2018 in het Rijksvaccinatieprogramma opgenomen voor kinderen van 14 maanden.
Op deze pagina vindt u vragen en antwoorden over de meningkokokken algemeen en vaccinatie tegen meningokokken ACWY. Er is ook een speciale pagina voor professionals.
- Wat is meningokokkenziekte en hoe ernstig is het?
- Waar wordt meningokokkenziekte door veroorzaakt?
- Hoe vaak komt meningokokkenziekte in Nederland voor?
- Wie kan meningokokkenziekte krijgen?
- Is meningokokkenziekte besmettelijk?
- Ik heb al een keer meningokokkenziekte gehad, kan ik het nog een keer krijgen?
- Hoe kun je je tegen meningokokkenziekte beschermen?
- Welke vaccinaties zijn er tegen meningkokkenziekte?
Vaccinatie tegen meningokokken ACWY
- Hoe effectief is een inenting tegen meningokokken ACWY?
- Als ik gevaccineerd ben tegen meningokokken ACWY, kan ik dan geen meningokokkenziekte meer krijgen?
- Is het inenten tegen meningokokken ACWY veilig?
- Welke bijwerkingen kunnen er mogelijk worden verwacht?
- Is er al ervaring met meningokokken ACWY-vaccinatie in andere landen?
- Wie kan worden ingeënt tegen meningokokken ACWY?
- Hoe lang werkt een meningokokken ACWY-vaccinatie?
- Moet meningokokken ACWY-vaccinatie herhaald worden?
- Waar kan ik mezelf of mijn kinderen tegen meningokokken ACWY laten vaccineren?
- Als ik mijzelf of mijn kinderen tegen meningokokken ACWY wil laten vaccineren, moet ik dat dan zelf betalen?
- Zijn er andere effectieve manieren om tegen meningokokken ACWY te beschermen?
- Hoe wordt het meningokokken ACWY-vaccin toegediend?
Het vaccin
- Welke meningokokken ACWY-vaccins zijn geregistreerd in Nederland?
- Zijn de meningokokken ACWY-vaccins goedgekeurd voor gebruik in Nederland?
- Waaruit bestaat een meningokokken ACWY-vaccin?
Wat is meningokokkenziekte en hoe ernstig is het?
Meningokokkenziekte is een verzamelnaam voor ernstige ziekten die worden veroorzaakt door een bacterie: de meningokok. In Nederland komt de ziekte regelmatig voor. Bij besmetting met meningokokken kunnen kinderen of volwassenen in korte tijd (binnen enkele uren) erg ziek worden. Zij kunnen bijvoorbeeld een bloedvergiftiging (sepsis) of hersenvliesontsteking (nekkramp) krijgen.
Waar wordt meningokokkenziekte door veroorzaakt?
Meningokokkenziekte wordt veroorzaakt door een bacterie: de meningokok. De bacterie is van mens op mens overdraagbaar en bevindt zich gewoonlijk in de neusholte van gezonde mensen. Zij worden hier niet ziek van. Maar als deze bacterie in de bloedbaan of in het zenuwstelsel komt, kunnen mensen wél ernstig ziek worden. Er zijn verschillende soorten van deze bacterie.
Hoe vaak komt meningokokkenziekte in Nederland voor?
Het optreden van meningokokkeninfecties varieert door de tijd heen. Het is niet bekend hoe dit komt. Het totaal aantal gevallen van meningokokkenziekte is de laatste jaren afgenomen. In het verleden kwam de meningokok C vaak voor in Nederland, maar dit is sterk gedaald, omdat kinderen hier sinds 2002 tegen worden gevaccineerd. Sinds oktober 2015 neemt het aantal gevallen van meningokokken W wel toe, vooral bij tieners (10-19 jaar) en ouderen (1). Een overzicht van het aantal gevallen van meningokokken W per leeftijdsgroep is te vinden in Figuur 1. De meest recente informatie over de toename van meningokokken W vindt u op deze pagina.
Figuur 1. Aantal gevallen meningokokken W per leeftijdsgroep in periode 2011-2016 in Nederland
Wie kan meningokokkenziekte krijgen?
Iedereen kan meningokokkenziekte krijgen. Groep W meningokokkenziekte komt in Nederland het meest voor bij tieners en ouderen (zie ook tabel hierboven).
Is meningokokkenziekte besmettelijk?
Ja, meningokokkenziekte is besmettelijk. De overdracht van de meningokok gaat van mens op mens via druppeltjes vanuit de neus-keelholte. Besmetting gebeurt door het inademen van kleine druppeltjes of via direct contact, zoals zoenen. De bacteriën kunnen weken tot maanden in de neus- en keelholte blijven zonder ziekte te veroorzaken. Ook wanneer iemand zelf niet ziek is, maar wel de bacterie bij zich draagt, kan hij of zij anderen besmetten.
Ik heb al een keer meningokokkenziekte gehad, kan ik het nog een keer krijgen?
Het komt zelden voor dat iemand twee keer dezelfde soort meningokokkenziekte (dus bijvoorbeeld W) krijgt. Dit komt doordat het lichaam tijdens de ziekte afweerstoffen opbouwt die bescherming geven tegen dit type meningokokken. Het is echter nog wel mogelijk om besmet te worden met een meningokok uit een andere groep, zoals meningokokken B, A, C of Y. Bij sommige erfelijke afweerstoornissen (zoals complementdeficiënties) is de kans op het nogmaals krijgen van meningokokkenziekte groter.
Hoe kun je je tegen meningokokkenziekte beschermen?
Je kunt je tegen sommige soorten meningokokkenziekte beschermen door vaccinatie.
Welke vaccinaties zijn er tegen meningkokkenziekte?
Vanuit het Rijksvaccinatieprogramma krijgen kinderen sinds 2002 een vaccinaties tegen menigokokken-C als ze 14 maanden oud zijn. Er is sinds kort ook een vaccinatie tegen meningokokken-B maar deze is niet opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Daarnaast is er een combinatievaccin tegen meningokokkengroep A, C, W en Y dat aan gezinsleden van patiënten met meningokokkenziekte A, C, W of Y wordt geadviseerd. De ACWY-vaccinatie wordt ook soms aan reizigers geadviseerd die naar landen gaan waar deze meningokokkensoorten veel voorkomen.
Per 1 oktober 2018 krijgen jongeren die dit jaar tussen 1 mei en 31 december 14 jaar worden, een uitnodiging voor een prik tegen meningokokkenziekte. Jongeren die in 2005 zijn geboren, krijgen een uitnodiging in het voorjaar van 2019. Ook jongeren die tussen 1 januari 2001 en 1 mei 2004 zijn geboren, krijgen in 2019 een uitnodiging voor een prik. Het is nog niet precies bekend wanneer in 2019 dat zal zijn. Eind 2019 heeft iedereen die 14 t/m 18 jaar oud is, een uitnodiging voor een prik tegen meningokokkenziekte gehad.
Hoe effectief is een inenting tegen meningokokken ACWY?
De effectiviteit van een vaccinatie is de vermindering van het aantal ziektegevallen in een groep gevaccineerde personen vergeleken met een groep ongevaccineerde personen. Een onderzoek uit het Verenigd Koninkrijk laat zien dat de meeste tieners na een ACWY-vaccinatie antistoffen hebben die beschermen tegen meningokokken A, C, W, en Y (11).
Als ik gevaccineerd ben tegen meningokokken ACWY, kan ik dan geen meningokokkenziekte meer krijgen?
Het is nog steeds mogelijk om meningokokkenziekte te krijgen, alleen is de kans kleiner. De meningokokken ACWY-vaccinatie beschermt tegen meningokokkenziekte veroorzaakt door groep A, C, W of Y. Maar er zijn ook andere groepen die meningokokkenziekte kunnen veroorzaken, zoals groep B.
Is het inenten tegen meningokokken ACWY veilig?
Er zijn twee vaccins geregistreerd voor gebruik in Nederland die beschermen tegen meningokokken ACWY. Zoals bij alle vaccins die geregistreerd zijn voor gebruik in Nederland, is de veiligheid van beide meningokokken ACWY-vaccins uitgebreid onderzocht en veilig bevonden (2-7).
Welke bijwerkingen kunnen er mogelijk worden verwacht?
Bijwerkingen die het meest voorkomen na meningokokken ACWY-vaccinatie zijn: pijn, verharding of roodheid op de plek waar geprikt is, hoofdpijn, koorts (≥38 0C) en algeheel niet lekker voelen. Kinderen kunnen ook last hebben van slaperigheid. Voor meer informatie en een overzicht van de meldingen van vermoede bijwerkingen na een vaccinatie kunt u terecht op de website van het Bijwerkingencentrum Lareb. Het gaat bij deze meldingen om het vermoeden van de melder dat het een bijwerking zou kunnen zijn. De relatie met het vaccin staat dus niet vast. Het kan ook gaan om een lichamelijke reactie die om een andere reden plaatsvindt en die toevallig op hetzelfde moment gebeurt als de vaccinatie. Een uitgebreide beschrijving van mogelijke bijwerkingen is te vinden in de bijsluiters van de vaccins.
Zie ook de pagina voor professionals.
Is er al ervaring met meningokokken ACWY-vaccinatie in andere landen?
Ja, het vaccin wordt gebruikt voor reizigers en in sommige landen is vaccinatie tegen meningokokken ACWY opgenomen in het vaccinatieprogramma (Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk en Griekenland). Het gaat hierbij om vaccinatie van tieners.
Wie kan worden ingeënt tegen meningokokken ACWY?
Vanaf de leeftijd van 6 weken kan iemand worden ingeënt tegen meningokokken ACWY. Overleg met uw (huis)arts, GGD of met een (reizigers)vaccinatiecentrum of het vaccin geschikt is voor u of uw kinderen.
Hoe lang werkt een meningokokken ACWY-vaccinatie?
Het is momenteel nog onbekend hoe lang een meningokokken ACWY-vaccinatie precies bescherming biedt tegen meningokokkenziekte. We gaan er van uit dat de bescherming ten minste 3 tot 5 jaar aanhoudt. (8-10).
Moet meningokokken ACWY-vaccinatie herhaald worden?
Kinderen jonger dan 1 jaar hebben meerdere vaccinaties nodig . Vanaf de leeftijd van 1 jaar volstaat 1 vaccinatie.
Waar kan ik mezelf of mijn kinderen tegen meningokokken ACWY laten vaccineren?
Het vaccin tegen meningokokken ACWY is sinds 1 mei 2018 in het Rijksvaccinatieprogramma opgenomen voor kinderen van 14 maanden.
Vanaf 1 oktober 2018 krijgen jongeren een uitnodiging voor een meningokokken ACWY-vaccinatie. Het gaat dan om jongeren die tussen 1 mei en 31 december 14 jaar worden. In 2019 krijgen alle jongeren tussen de 14 en 18 jaar een uitnodiging die geboren zijn na 1 januari 2001 en voor mei 2004. Lees verder in dit nieuwsbericht.
Voor andere mensen is het vaccin alleen op recept verkrijgbaar, via een (huis)arts of (reizigers)vaccinatiecentrum. Overleg met uw (huis)arts, GGD of (reizigers)vaccinatiecentrum of vaccinatie voor u of uw kinderen op dit moment nodig en mogelijk is.
Als ik mijzelf of mijn kinderen tegen meningokokken ACWY wil laten vaccineren, moet ik dat dan zelf betalen?J
Ja, als u geen oproep hebt gekregen voor de meningokokken ACWY-vaccinatie en u wilt zichzelf of uw kinderen toch laten vaccineren, dan moet u dat zelf betalen. Voor informatie over de prijs en beschikbaarheid van het MenACWY-vaccin kunt u contact opnemen met uw apotheek of vaccinatiecentrum. Lees verder in dit nieuwsbericht.
Zijn er andere effectieve manieren om tegen meningokokken ACWY te beschermen?
Ja, er zijn ook andere manieren om de kans op besmetting met meningokokken ACWY te verkleinen. Mensen die de meningokok bij zich dragen, kunnen de bacterie overdragen op een ander, ook al zijn zij zelf niet ziek. Daarom is een goede hygiëne bij het hoesten altijd belangrijk (dat wil zeggen: gebruik papieren zakdoekjes en was uw handen na het hoesten, zie ook de speciale pagina over handen wassen.) Gezinsleden en - in bijzondere gevallen - andere mensen die zeer nauw contact hebben gehad met een patiënt met meningokokkenziekte (ook wel knuffelcontacten genoemd), kunnen antibiotica krijgen om de ziekte en de verspreiding ervan te voorkomen. De GGD of behandelend arts van de patiënt inventariseert wie deze medicijnen nodig hebben.
Hoe wordt het meningokokken ACWY-vaccin toegediend?
Het meningokokken ACWY-vaccin wordt in de spier van uw bovenarm gespoten. Bij jonge kinderen kan het vaccin ook in de dij worden gespoten.
Welke meningokokken ACWY-vaccins zijn geregistreerd in Nederland?
In Nederland zijn twee meningokokken ACWY-vaccins geregistreerd voor gebruik. Bent u als professional betrokken bij deze vaccinatie, dan kunt u meer informatie vinden op de pagina voor professionals.
| Merknaam | Beschermt tegen | Geschikt voor personen |
|---|---|---|
| Nimenrix® | Meningokokken ACWY | Zuigelingen vanaf de leeftijd van 6 weken, kinderen, adolescenten en volwassenen |
| Menveo® | Meningokokken ACWY | Kinderen vanaf 2 jaar, adolescenten en volwassenen |
Klik op de merknaam voor de bijsluiter van het vaccin.
Houd er rekening mee dat wanneer een vaccin geregistreerd is, dit niet automatisch betekent dat het ook verkrijgbaar is in Nederland.
Zijn de meningokokken ACWY-vaccins goedgekeurd voor gebruik in Nederland?
Ja, de vaccins Nimenrix® en Menveo® tegen meningokokken ACWY zijn goedgekeurd voor gebruik in Nederland door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Nimenrix® kan gebruikt worden bij personen van 6 weken en ouder, Menveo® bij personen vanaf 2 jaar .
Waaruit bestaat een meningokokken ACWY-vaccin?
Een meningokokken ACWY-vaccin bevat drie soorten bestanddelen:
- Antigenen: dit zijn onschadelijk gemaakte delen van de meningokokkenbacterie met serogroep A, C, W of Y, waartegen bescherming (immuniteit) wordt opgewekt.
- Hulpstoffen (bijv. adjuvantia): dit zijn stoffen die aan het vaccin worden toegevoegd om de werkzaamheid te verbeteren, de houdbaarheid te verlengen, het vaccin stabiel te houden, de toediening te vergemakkelijken, etc. Het zijn stoffen die goed zijn onderzocht en waar al jarenlang ervaring mee is.
- Reststoffen: dit zijn de resten van stoffen uit het productieproces van het vaccin. Bijvoorbeeld om te voorkomen dat er ongewenste bacteriën tijdens het productieproces groeien. Deze reststoffen worden, voordat het vaccin in gebruik wordt genomen, zoveel mogelijk verwijderd. Echter, zeer kleine hoeveelheden kunnen nog achter blijven. Het gaat dan om hoeveelheden die geen schade kunnen veroorzaken.
In de bijsluiters staat beschreven uit welke bestanddelen de meningokokken ACWY-vaccins precies bestaan. Meer informatie over de verschillende bestanddelen en hun functie is te vinden op de pagina bestanddelen van vaccins.
Zie ook informatie voor professionals over meningokken ACWY-vaccinatie.